انحصار تشريع در خداي متعال و توحيد

کتب مباني كلامي قانونگذاري و آثار فقهی و حقوقی آن در حكومت اسلامي (مبتنی بر آرای برخی از علمای معاصر)

■ چکیده
■ مقدمه
■ انحصار تشريع در خداي متعال و توحيد
■ دلايل انحصار تشريع در خداي متعال
■ دلايل جامعيت شريعت
■ سطوح مختلف پذيرش جامعيت شريعت
■ اثر فقهی
■ اثر حقوقی
■ نتیجه‌گیری
■ منابع و مآخذ

به دلیل این ارتباط، از اين گزاره به توحيد در تقنين و تشريع هم ياد شده است(سبحانی، بیتا (الف)، ص31؛ همو، 1419ق(ب)، ص28). اين نوع توحيد، خود از فروع توحید ربوبی خدا است. بر اين مبنا، چون خدا رب و مالک انسان و تمام وجود است، بنابراين، جایی برای سیادت احدی بر دیگری نیست. از طرف ديگر، تشریع، همراه با ایجاد محدوديت برای فرد و جامعه بوده و مستلزم اعمال نوعي ولایت است، لذا تنها اختصاص به خدای سبحان دارد (سبحانی، 1411ق، ج2، ص81). به همين دلیل، از آن به ولايت تشريعي خداوند هم تعبير شده است. اين نوع ولايت در مقابل ولايت تكويني الهي است که در ولايت نخست اراده عبد بین اراده خدا و فعل او حاجب میشود؛ در‌حالی‌که بازگشت اراده تکوینی به رابطه علّي و معلولي بوده و چنين حائلي وجود ندارد. لذا اولي عصيان‌پذير است؛ درحالي‌كه ديگري تخلفبردار نيست (جوادی آملی، 1379، ص25؛ همو، 1375(الف)، ص58). علاوه بر اين، ولايت تشريعي، نسبت به مؤمن و كافر عام، ولي ولايت تكويني، نسبت به قابليت‌هاي موجودات، متفاوت بوده و در سه سطح عام (همه موجودات)، خاص (مؤمنان) و اخص (انبیاء و اولیاء(ع) قابل تقسيم است (جوادي آملی، 1387(ج)، ص144).

اعتباری‌بودن ولایت تشریعی به مولّیعلیه آن که مربوط به اعتباریات زندگی؛ نظیر ملکیت است، برمیگردد و الا این ولایت نیز مانند ولایت تکوینی، امری حقیقی است و به اراده او بر تشریع بازگشت دارد (جوادی آملی، 1385، ج2، ص433). طبيعي است كه به موجب ارتباط اين گزاره با توحيد، نفي آن به هر طريق؛ از جمله قائل‌شدن به حق قانونگذاري براي خود و يا ديگران مستلزم شرك به خداست (صافی گلپایگانی، 1378، ج3، ص103).

[i]. علاوه بر ارتباط اين گزاره با توحيد، ارتباط با آن با کرامت انسانی نیز از حيث ارزشهاي حاكم بر حقوق عمومي در اسلام حائز اهميت است که بر اساس آن، انسان جز از خالق خود از کسی اطاعت نکرده و جز در مقابل او در مقابل دیگری خضوع نمي‌کند (عبدالله جوادی آملی، فصلنامه التوحید، ص71).

صفحه قبلی صفحه بعدی فهرست کتاب