واقعه عاشورا يك امر عادي نيست كه به سادگي از كنار آن رد شويم، بلكه واقعه‌اي بسيار عظيم است كه به دين نبوي(ص) حياتي دوباره داد. بنابراين از حادثه عظيم عاشورا مي توان درس‌ها و پيام‌هاي بسيار بزرگ و زندگي ساز كه حيات معنوي انسان را تضمين مي كند، گرفت. دقت و ژرف نگري در اين حادثه عظيم به ويژه توجه در سخنان حضرت سيدالشهدا(ع) و موضع گيري‌هاي قاطع آن بزرگمرد، نكاتي آموزنده به همراه دارد كه در حد وسع و توان به موارد ذيل مي‌توان اشاره كرد:

يكي از انحرافات بسيار بزرگ در حكومت امويان، زنده كردن آداب و رسوم و سنت هاي غلط جاهلي و از بين بردن سنت والاي نبوي بوده است. امام حسين(ع) با مشاهده اين وضعيت نابهنجار قيام كرد تا سنت پيامبر(ص) را احيا نمايد، چرا كه حضرت در فرمايش گهربارشان به اين مهم اشاره نموده و مي فرمايند: "اني لم اخرج اشرا و لا بطرا و لا مفسدا و لا ظالما ....:  من به عنوان فساد و عياشي و طغيان و ستم خروج نكردم، بلكه خروج كردم تا در امت جدم اصلاح كنم و طبق سنت جدم رسول خدا(ص) و پدرم علي بن ابيطالب(ع) سير و حركت كنم.

 احياي امر به معروف

  يكي از مواردي كه در بيانات شيواي امام حسين(ع) در بيان فلسفه قيام عاشورا به چشم مي‌خورد و مبناي حركت عظيم كربلايي خويش ابراز مي فرمايد، امر به معروف و نهي از منكر است. در حقيقت فلسفه نهضت والاي خويش را احياي اين دو فريضه فراموش شده بيان نموده و مي فرمايد: "اريد ان امر بالمعروف و انهي عن المنكر" قيام من براي اين است كه مي خواهم امر به معروف و نهي از منكر نمايم.

 جدا شدن مسلمانان و مسلمان‌نمايان

تا زماني كه صحنه هاي امتحان و آزمايش پيش نيامده، دينداران واقعي و غيرواقعي و مدعيان ايمان از هم شناخته نمي‌شوند. درواقع كربلا محكي بود براي شناسايي و سنجش ميزان ايمان و درستي ادعاي مسلمانان در پايبندي به دين و مكتب خويش. تا چنين تفكيك و مرزبندي در بين مسلمين صورت نگيرد، جامعه اسلامي هويت، قدرت و جايگاه خويش را بازنمي يابند. چنانكه امام حسين(ع) نيز مي فرمايند: "الناس عبيد الدنيا ... فاذا محصوا بالبلاء قل الديانون"يعني مردم فرزند دنيا هستند. وقتي آزمايش به ميان آيد، دينداران كم مي شوند.

مبارزه با طاغوت

 از اهداف عمده نهضت عاشورا، مبارزه با طاغوت بود. طاغوت آن زمان هم حكومت ظالمانه و جائرانه يزيد بن معاويه بود. بنابراين امام حسين(ع) با تمسك به فرمايش جد بزرگوارشان حضرت رسول اكرم(ص) كه فرمودند: هر كس حكومت ستم پيشه اي را ديد كه حرام هاي الهي را حلال و حلال هاي الهي را حرام مي شمارد، به ظلم و ستم رفتار مي كند، اگر عليه او اعتراض نكند و قيام ننمايد، بر خداست كه او را به جايگاه و كيفرش برساند.

  احياي مكتب شهادت

چيزي كه دين را پابرجا نگه مي دارد و مايه بقا و شكوه و اقتدار دين است، جهاد در راه خدا و فرهنگ شهادت طلبي است. براين اساس امام حسين(ع) جهت تبيين اين كه دين فقط نماز، روزه و حج نيست، دست به آن قيام زد تا مكتب شهادت و فداكاري در راه دين خدا را زنده نگهدارد و روحيه جاه طلبي، رفاه طلبي، سازش و تعلقات دنيوي را از بين ببرد.

 عمل به تكليف

يكي از چيزهايي كه توجه به آن خيلي مهم است و لازم است در موقعيت مختلف به آن پرداخته شود تا جايگاه اصلي خود را در جامعه اسلامي پيدا كند و به عنوان يك فرهنگ درآيد، عمل به تكليف و انجام وظيفه است، چه به پيروزي منجر شود يا به شكست ظاهري. در هر صورت پيروزي همان عمل به تكليف است، مهم نيست نتيجه چه بوده باشد. حضرت امام حسين(ع) نيز نسبت به سفر كربلا فرمود: "ارجوا ان يكون خيرا ما اراد الله بنا، قتلنا ام ظفرنا"از خداي متعال مي خواهيم چيزي را كه براي ما اراده مي كند خير بوده و مورد رضايت او باشد، چه به صورت كشته شدن يا پيروزي، به يقين اين خير است و اين است همان فرهنگ عمل به تكليف كه در هر جامعه ديني جايگاه خود را پيدا كند ارزش‌ها از بين نخواهد رفت.

حمايت از ولايت و رهبري

يكي از موارد بسيار مهمي كه در موقعيت‌ها، منزلگاه‌ها و صحنه هاي حساس عاشورايي جلوه گر بود، حمايت از رهبري است. هرچند كه امام حسين(ع) بيعت خود را از ياران خويش برداشت، ولي آنان دست از رهبر نكشيدند و ولي امر زمان خود را تنها نگذاشتند. ولايتمداري كساني كه در حمايت از حضرت در صحنه هاي عاشورايي سخن گفته اند كاملا گوياي اين مدعاست. افرادي چون حبيب بن مظاهر، زهير بن قين و ديگران شاهد بر اين مدعاست. چنانكه حضرت ابوالفضل العباس سوگند ياد مي كند كه اگر چه دست راستم را قطع كنيد، ولي دست از حمايت از دين و امامم برنمي دارم. " اني احامي ابدا عن ديني      و عن امام صادق اليقين" مسلم بن عوسجه نيز پس از مجروح شدن و در آخرين لحظات وصيتي كه به حبيب بن مظاهر داشت اين بود كه دست از امام برندارد و در راه او جان فدا كند.

 توبه هميشه ميسّر است

چنانكه در قرآن وعده داده شده است و در متون روايي نيز روايات متعددي وارد شده است، راه توبه و بازگشت، هميشه باز است. در حادثه عظيم عاشورا، كسي چون حر بن يزيد رياحي كه عامل به محاصره افتادن امام حسين(ع) و اهل بيتش شد، با وجود اينكه فرمانده لشكر هزار نفري كوفه بود، صبح عاشورا از مسير باطل به مسير حق بازگشت و به امام حسين(ع) پيوست و با توبه و جهاد در ركاب امام(ع)، به يكي از شهداي كربلا تبديل شد. اين جريان خود شاهد عيني بر اميدوار شدن انسان‌ها در همه حالات و شرايط جهت بازگشت به حقيقت است.

حمايت از حقوق مردم

 يكي از مواردي كه كاملا در سيره معصومين(ع) مشهود است و اهميت ويژه اي به آن مي دهند، رعايت حقوق مردم است. هرچند كه صحنه كربلا صحنه جنگ و نبرد بود، ولي در همانجا هم مراعات حقوق مالي مردم از سوي امام حسين(ع) انجام مي‌شد. آن حضرت زمين كربلا را از مالكين آن منطقه خريداري و وقف كرد، منطقه اي به وسعت چهار ميل در چهار ميل.  و همچنين در روايات آمده است كه حضرت در روز عاشورا فرمود كه اعلام كنند هركس بدهكار و مديون ديگران است با من نباشد."ناد ان لايقاتلن معي رجل عليه دين"

راضي بودن به رضاي الهي

 راضي بودن به رضاي الهي يكي از كمالات عارفان است. اينكه انسان از خدا راضي باشد، تسليم رضايت حضرت احديت بوده باشد. يكي از ويژگي‌هاي بارز اهلبيت معصومين(ع) دارا بودن به صفت رضايت است و به اين مهم اهميت فوق العاده اي قائلند، چنانچه امام حسين(ع) در آخرين لحظات حيات خويش كه بر زمين افتاده بود، با خدا چنين مناجات مي كرد: "صبرا علي قضائك يا رب، لا اله سواك"  و به يقين كسب رضايت اهلبيت(ع) رضايت خداوند متعال را نيز در پي خواهد داشت، همانطوري كه امام حسين(ع) در خطبه مي فرمايند: "رضي الله رضانا اهل البيت"